SDO Hogeschool > Blog > Organisatie-infarct

Oppositieleden in de Tweede Kamer hadden veel spreektijd nodig om de crises in Nederland op te noemen. Er is niet eens sprake van begripsinflatie, de nood is aan de man en er is werkelijk heel veel aan de hand in ter Apel, in Groningen, bij boeren, de belastingdienst, de rechtspraak, de zorg, het onderwijs, de woningbouw, de natuur….

De gemeenschappelijk factoren zijn het gebrek aan visie, geen aandacht voor preventie en voorzorg, het vooruitschuiven van problemen, pas reageren als het werkelijk een crises is en vervolgens een technocratische top-downbenadering gespeend van iedere menselijke maat.

Niet zo gek dat al deze gebeurtenissen gepaard gaan aan een breed gedragen gevoel van onbehagen en een onderliggend gebrek aan vertrouwen in het functioneren van de politiek en het overheidsbestel.

Tegelijk weet je dat daar professionals enorm hun best doen er toch iets van te maken.

Het is bijna kansloos.
Professionals in de (semi)publieke sector functioneren in bureaucratische organisaties: rigide structuren waarin werknemers hiërarchisch worden bestuurd aan de hand van strikte richtlijnen, regels en protocollen, waar normen en standaarden gelden, en werknemers werken volgens gedetailleerde taakbeschrijvingen. Er heerst een verticale verantwoordingsstructuur waarin geen of nauwelijks ruimte is voor vakmanschap en inspraak.
Deze aanpak zou nog te verdedigen zijn in een goed voorspelbare en stabiele wereld, maar die kennen we niet. De dynamiek en complexiteit is de laatste decennia zo toegenomen dat deze klassieke werkwijze inmiddels volkomen averechts werkt.

Met ieder nieuw incident worden nog meer regels bedacht en het toezicht aangescherpt.  Maar een betere kwaliteit en realisatie van doelstellingen organiseer je niet met inspecties en toezicht. Dat weten we al vanaf de jaren ’70.

Ondertussen neemt de performance druk toe, maar de oplossingen lijken verder weg dan ooit. Het systeem piept en kraakt steeds meer, met alle crisissen van dien.

Als we blijven doen wat we altijd al deden, is het raar om nu een andere uitkomst te verwachten.

In onze huidige complexe samenleving falen bureaucratische organisaties. Dat kan je ze niet eens kwalijk nemen, wel dat ze niet in staat lijken om zich aan te passen aan de uitdagingen van deze periode.  Er is meer flexibiliteit en veerkracht nodig, meer creativiteit en dienstbaarheid, meer afstemming en verbinding, meer openheid en ethiek.

Hoe dan?

Veel commerciële bedrijven hebben eerder stappen in de goede richting gezet. Hun belang om zich aan te passen is helder: als je niet presteert, moet je plaats maken voor anderen. (Semi-)Publieke organisaties vallen niet zo snel om. Zij vervullen een maatschappelijke taak en worden gefinancierd vanuit publieke middelen, maar de wijze waarop zij zich hebben georganiseerd verdooft iedere prikkel om zorgvuldig met die middelen om te gaan. Budgetten zijn erom besteed te worden.

Nogmaals, hoe dan wel?

Sommige publieke organisaties kijken verlangend naar wat wij de professionele organisatie noemen, een moderne organisatievorm waarin professionals relatief veel vrijheid hebben, zich committeren aan ambitieuze doelstellingen, waar dialoog plaatsvindt, effectief wordt samengewerkt, en waar leidinggevenden zich dienstbaar opstellen.

Een dergelijke organisatie kan effectief zijn als zij het voorgaande waardesysteem en organisatievorm volledig geïncludeerd hebben en niet overgeslagen. Een bureaucratische organisatie, geschraagd door het blauwe waardesysteem (Spiral dynamics, 1996) moet zich eerst transformeren tot een ‘rationele organisatie’, voordat het succesvol kan zijn als professionele organisatie (Cubrix, 2011). Je kunt geen fase overslaan. De volgorde is strikt: je kunt pas rennen als je lopen hebt geleerd.

Jammer genoeg wordt de transformatie van bureaucratisch naar rationeel volkomen gedomineerd door het narratief van de commerciële wereld, de op winstgerichte bedrijven die deze transformatie zo succesvol hebben afgelegd. Ambtenaren en publieke professionals voelen veel weerstand en wijze op de grote verschillen. Zij identificeren zich met de ‘goede zaak’, wijzen winstbejag af en zijn al murw gebeukt door onhandige introducties van marktwerking in de publieke sector.

Toch ligt daar de oplossing, met aanpassing weliswaar.

SDO Hogeschool investeert in het ontwikkelen van een aanpak om transformaties in de (semi)publieke omgeving te faciliteren. We willen constructieve ervaringen documenteren en als lesmateriaal inzetten; we willen helpen, sparren, en samenzitten om oplossingen te verzinnen. We willen een leer- en ontwikkelcultuur helpen opbouwen, en individuen daarbij begeleiden. Er is een innovatie en transformatieaanpak nodig om publieke organisatie te ondersteunen naar nieuwe werkwijzen, andere leiderschapsstijlen, vormen van regievoering, participatie en dialoog.

Daartoe organiseren we het komende najaar drie avonden om stil te staan bij dit thema, door samen in dialoog te gaan, het net op te halen van relevante ervaringen, en de analyse aan te scherpen. Gratis uiteraard

SDO Hogeschool en Keytoe organiseren komend najaar drie meetups, ‘s avonds van 19.00 uur tot 21:30 uur:

  • Donderdag, 29 september, Maassluis
  • Woensdag, 2 november, Amsterdam (Prinsengracht 701)
  • Donderdag 24 november, Maassluis

In Amsterdam focussen we wat meer op de (jeugd)zorg en in Maassluis trekken we het nog wat breder, de ‘hele semipublieke sector’.

Laat ons weten dat je komt (mail naar p.middendorp@sdo-opleidingen.nl)

 

Marcel van Marrewijk
College van Bestuur
SDO Hogeschool voor Moderne Bedrijfskunde