We hebben je in een eerdere blog over lerend vermogen al verteld dat het heel belangrijk is om je eigen denkproces nader te onderzoeken. In deze tweede blog over kritisch denken geven we je een aantal voorbeelden van vragen die je jezelf kunt stellen als je reflecteert op je denkproces. Maar allereerst gaan we kijken naar de verschillen tussen kritisch, creatief en strategisch denken. (Heb je de eerste blog gemist? Lees hem hier terug)
Kritisch, strategisch en creatief denken
In ons leven leren we hoe we moeten denken. Zo leren we procedures en werkwijze toe te passen binnen ons werk en hoe bepaalde technieken gebruikt worden. Het is een manier van denken die we onszelf aanleren en die ons in staat stelt om de juiste vragen te stellen. Het is belangrijk om het onderscheid te kennen tussen kritisch, creatief en strategisch denken zodat je weet wanneer je welke denkwijze kunt inzetten en niet overhaast de verkeerde conclusies trekt.
Kritisch denken wordt gebruikt voor het analyseren van de kwaliteit en relevantie van informatie. Je beoordeelt hierbij of de informatie betrouwbaar, of je bewijs hebt voor een bepaald argument en of dit leidt tot rationele beslissingen. Een kritische vraag kan zijn: ‘Hoe weet ik of dit argument klopt?’. Je gaat hierbij dus op zoek naar de validatie van een argument.
Strategisch denken wordt juist gebruikt om inzichten en kansen te vinden voor problemen en gestelde doelen. Hierbij analyseer je trends en kijk je naar sterke en zwakke kanten van een voorstel of plan en probeer je een inschatting te maken in welke mate het plan de realisatie van het gewenste doel te weeg brengt. Een strategische vraag kan zijn: ‘Waarom werken we op deze manier?’
Als je creatief denkt ga je op zoek naar nieuwe kansen en uitdagingen vanuit een nieuw en fris perspectief. Het doel is hierbij om nieuwe ideeën en oplossingen te bedenken die niet direct voor de hand liggen. Een goed voorbeeld van creatief denken is ‘out of the box denken’, hierbij wordt extra benadrukt dat je buiten de gebaande paden gaat kijken. Een goede vraag die je kunt stellen als je creatief wilt denken is: ‘Hoe kunnen we op een andere manier naar dit probleem kijken?’
Jouw kwaliteit van denken verbeteren
Zoals je hebt gemerkt kun je dus verschillende manieren van denken inzetten voor verschillende doeleinden. Maar zelfs dan blijft denken bedrieglijk. Ons denken heeft een eigen wil en onbewust kunnen we hierdoor toch bevooroordeelde en vertekende denkpatronen hebben. Succesvol leiderschap, goedlopende bedrijven en ecosystemen zijn allemaal afhankelijk van de kwaliteit van ons denken.
Het is daarom belangrijk dat we leren om te blijven reflecteren en onszelf de juiste vragen stellen om denkproblemen te voorkomen. Volgens Linda Elder, auteur van een boek over kritisch denken, zijn er een aantal basiselementen van denken met een bijbehorende vraag die je kunt stellen.
- Doel of reden
Veel denkproblemen ontstaan doordat niet duidelijk is wat het doel is of het doel onrealistisch is. Een bedrijf kan het doel stellen om het personeel uit te breiden, zonder goed uit te zoeken waarom dit het doel is. Maak dit inzichtelijk voor jezelf. Vraag om te stellen: ‘Waarom is dit het doel?’
- Vragen
Om de juiste antwoorden te vinden zul je ook de juiste vragen moeten stellen.
Als je wilt weten of een klant tevreden is met jouw dienst of product moet je niet vragen hoe ze met jouw bedrijf in contact zijn gekomen. Het klinkt misschien vreemd maar ook de vragen die je stelt zul je dus onder loep moeten nemen. Vraag om te stellen: ‘Wat is de beste vraag om te stellen?’
- Aannames
Onbewust nemen we argumenten en zaken aan als waarheden, terwijl dit niet het geval hoeft te zijn. Door aannames te toetsen kom je erachter of ze nog wel kloppen en relevant zijn.Vraag om te stellen: ‘Is deze aanname goed te verdedigen?’
- Conclusies trekken
Wanneer we informatie hebben verzameld komt vroeger of later het moment dat we hieruit een conclusie gaan trekken. Het is belangrijk om deze conclusies te blijven toetsen op juistheid. Een toename in verzuim van personeel kan ontstaan door een griepepidemie, maar ook voortkomen uit een verstoorde bedrijfscultuur. Vraag om te stellen: ‘Wat is de beste manier om uit deze informatie een conclusie te trekken?’
- Relevante informatie
We hebben tegenwoordig toegang hebben tot een oneindige hoeveelheid informatie. Dit zorgt ervoor dat het goed kunnen filteren van informatie steeds belangrijker is geworden. We moeten ervoor waken dat de informatie die we gebruiken ook relevant is voor het doel dat we nastreven. Vraag om te stellen: ‘In hoeverre is onze redenering gebaseerd op relevante informatie?’
- Definities
Als mens geven wij betekenis aan abstracte zaken door er een definitie aan te geven. Desondanks kunnen deze definities per persoon verschillen. De definitie van een ‘succesvol bedrijf’ verschilt per medewerker. Je kunt dit voorkomen door de volgende vraag te stellen: ‘Wat versta jij onder …. zodat we betekenissen onderling kunnen afstemmen en zo meerduidigheid voorkomen.
- Perspectief
Wanneer je altijd denkt vanuit je eigen perspectief kan het zijn dat je belangrijke aandachtspunten binnen de context mist. Er zijn wellicht nog ‘witte vlekken’ of zelf ‘blinde vlekken’ waarover je geen informatie hebt. Wees je ervan bewust wat jouw dominante referentiekader is die nadrukkelijk jouw wereld kleurt. Vraag om te stellen: ‘Welke mentale modellen en overtuigingen hebben jouw mening gevormd?
